Znajdujemy się przy zachodniej pierzei krakowskiego rynku oznaczonej literami C- D, gdzie stoją domy od numeru 27 do 35. Linia ta rozpoczyna się od ulicy Świętej Anny, aż po ulicę Szczepańską i jest podzielona ulicą Szewską.
To tutaj znajduje się największe zagęszczenie pałaców miejskich. To tutaj Kościuszko składał swą przysięgę narodowi, a złoczyńcy otrzymywali karę chłosty. W tych domach intensywnie rozwijało się życie kulturalne i artystyczne XIX i początków XX wieku.
Dom nr 27. Pałac pod Baranami. Nazwa ta została po raz pierwszy udokumentowana w roku 1706. Gmach pałacu jest jednym z najbardziej charakterystycznych budynków Krakowa i jednym z najpiękniejszych. Powstał w wyniku scalenia dwóch średniowiecznych domów i ich wielokrotnej przebudowy. Były to Kamienica pod Barany oraz Kamienica Różanki. Pierwsza z nich, zajmowała parcele od strony ulicy Wiślnej i była dwukrotnie większa. Na początku XIV wieku stanął dom z kamienia i cegły, posiadający reprezentacyjną salę zwana pallatium, oraz wykusz w narożu. W czasach renesansowych, po przebudowie w 1577 powstał krużgankowy dziedziniec, który częściowo zachował się do dziś. Nie był to zwykły dom przy krakowskim rynku. Był reprezentacyjną siedzibą mieszczańską, a jego utrzymanie na wysokim poziomie było wypadkową bogactwa właścicieli. Posiadaczami kamienicy byli między innymi: Paulin Cavallo- żupnik solny bocheński (1346), Just Ludwik Decjusz- sekretarz królewski (1545 i później), zaś w 1577 zakupiona przez króla Stefana Batorego i sprezentowana staroście lanckorońskiemu- Kasprowi Bekieszowi. Przez całość wieku XVII należała do książąt Ostrogskich. Działała tutaj drukarnia Wolfganga Lerma, Jana Bajera i Jana Thenauda. Nazwa „pod barany” wzięła się od godła przedstawiającego to hodowlane zwierze, umieszczonego w narożu budynku. Druga kamienica zwaną Domem Różanki została wzniesiona w XIV wieku. Od początku należała do bogatych rodzin mieszczańskich, między innymi Cellarich i rajcy krakowskiego Stanisława Różanki (1565- 1573). Oba domy zostały zakupione w roku 1609 przez kasztelana krakowskiego- księcia Janusza Ostrogskiego. Wówczas rozpoczął się proces scalania obu budynków. Wówczas powstała paradna sień i trójbiegowa klatka schodowa. W skrzydle od ulicy świętej Anny utworzono kuchnie i piekarnie, zaś na tyłach pałacu- pomieszczenia gospodarcze, stajnie i wozownie. Powstała tym samym, okazała miejska rezydencja magnacka. Z tej przebudowy pozostały dekoracje stiukowe wykonane przez Baltazara Fontanę. W połowie XIX wieku został zakupiony przez Artura Potockiego i jego małżonkę Zofię Artrurową z Branickich Potocką. Do II wojny światowej pałac niewiele się zmieniał. W 1939 roku adoptowano go na siedzibę szefa dystryktu krakowskiego Generalnego gubernatorstwa- Otto Wachtera. Od 1947 roku prowadzono liczne prace dostosowując budynek na potrzeby Domu Kultury Związków Zawodowych. Natomiast w 1960- przystosowano część pomieszczeń dla kabaretu Piwnica pod Baranami. W ciągu wieków pałac zamieszkiwali: carewicz Aleksy, syn Piotra Wielkiego, kandydat do tronu polskiego (1709), książę Józef Poniatowski (1809), Książę Warszawski i Król Saski- Fryderyk August (1810), cesarz Franciszek Józef I (1880). W roku 1537, przed pałacem, został zasztyletowany architekt królewski, twórca kaplicy Zygmuntowskiej i zamku wawelskiego- Bartolomeo Berrecci. Zobacz więcej: https://krakow-przewodnik.com.pl/krakowskie-zabytki/palac-pod-baranami/
Dom nr 28. Kamienica pod Jagnięciem. Patrząc na jej obecny wygląd dostrzeglibyśmy analogię z kamienicami gdańskiego Długiego Rynku, jest ona bowiem jedynym w Krakowie odwzorowaniem tego stylu. Pierwotny dom powstał, w tym miejscu, pod koniec XIV wieku. Pod koniec średniowiecza był to typowy krakowski mieszczański budynek, jednopiętrowy z przedprożem. Aż do XVII stulecia należał do bogatych rodzin kupieckich. Oj jego końca właścicielami była rodzina Guccich, później Słowakowiców i Lików, którzy prowadzili tutaj aptekę „Pod Koroną”. Od 1874 roku przeszłą na własność hrabiów Potockich, którzy jednocześnie byli właścicielami sąsiedniego Pałacu pod Baranami. Jako że, dom był mniejszy i skromniejszy od „Baranów” określono go mianem „pod Jagnięciem”. To właśnie Potoccy dokonali przebudowy w stylu domów północnych, wieńcząc fasadę wysokim wolutowym szczytem z półkolistym tympanonem
Dom nr 29. Kamienica pod Blachą. Zwana była również „Pod Miedzią”. Pierwotny dom powstał około roku 1300, miał rzut kwadratu i był jednym z największych przy rynku. W jednym z najstarszych opisów Krakowa, pochodzącym z lat 1603- 1605, kamienica występuje w tymże opisie, jako jedyna wówczas, kryta miedzianą blachą. Pokrycie takie miało uchronić ją przed ewentualnymi pożarami. Inne dachy były kryte łatwopalnym gontem, który mimo, iż nie należał do bezpiecznych, był materiałem o wiele tańszym. Legenda mówi, że pieniądze na tak kosztowny dach zdobył ówczesny właściciel Konrad Fischauser bogacąc się na olkuskich kopalniach srebra i ołowiu. Dach zachowany jest do dziś, lecz bez pierwotnego pokrycia. Kamienica została przebudowana na przełomie XVII i XVIII stulecia, z tego okresu zachowały się stiuki Baltazara Fontany. Kolejna przebudowa, podczas której powstała pierwsza w Krakowie neobarokowa fasada miała miejsce około 1871 roku. . Na parterze mieści się kawiarnia „Vis’aVis”, w której często przesiadywał Piotr Skrzynecki- twórca kabaretu „Pod Baranami”. Ulubione miejsce artysty upamiętnia rzeźba stojąca przed wejściem wykonana przez Krystynę Borkowską- Niemojowską i Łukasza Niemojowskiego.
Dom nr 30. Pałac Małachowskich. Najstarszym, znanym reliktem zabudowy był niewielki dom , na rzucie prostokąta o wymiarach sześć na osiem metrów położony w centralnej części narożnej działki, nieco oddalony od płyty rynku. Był to budynek jednopiętrowy, postawiony z kamienia, z okna zwróconymi do podwórka. Obecna, niezwykle obszerna i reprezentacyjna zabudowa powstała z połączenia trzech kamienic: Cyglarowskiej, Kortynowska i Ryntowskiej. Kamienica Cyglarowska znajdująca się na posesji południowej, pochodziła z początków XIV wieku. Należała do rodzin mieszczańskich, między innymi Cyglerów. W roku 1741 została zakupiona przez jezuickie Arcybractwo Miłosierdzia. Kamienica Kortynowska była domem narożnym z ulicą Szewską. Należała do jednego z najbogatszych kupców krakowskich, ławnika Sądu Wyższego Prawa Niemieckiego- Rudolfa Cortini. W 1733 roku zakupiona została przez Arcybractwo Miłosierdzia. Trzy lata później została częściowo zniszczona przez wybuch prochu składowanego tu przez przejezdnego kupca. Od strony ulicy Szewskiej istniał dom zwany Ryntowskim. Jego nazwa pochodziła od nazwiska XVII wiecznych właścicieli- rodziny Ryntów. Dom miał swoją genezę w XIV wieku, ale od 1736 był opuszczony i zaniedbany. Wszystkie trzy budynki scalono w jedną całość po roku 1736 dla Arcybractwa Miłosierdzia. Około 1795 roku gmach zakupił Piotr Małachowski- wojewoda krakowski. Przekazał go w testamencie swojej żonie- Tekli z Wodzickich, a ta, z kolei, swojemu bratu hrabiemu Józefowi Wodzickiemu. W rekach rodziny pozostawał do 1911 roku. Wewnątrz zachowały się drewniane stropy, barokowe portale i XIX wieczne malowidła w stylu pompejańskim.To przed tym pałacem w dniu 24 marca 1794 roku swoją słynną przysięgę złożył Tadeusz Kościuszko
Mijamy ulicę Szewską. Od początku lokacji miasta rezydowali tutaj, skupieni w cechu szewcy. Ich zakłady mieściły się z dala od rynku, z uwagi na odór garbowanych skór. Ulicę wieńczyła, jedna z siedmiu, brama miejska zwana Szewską, powstała około 1299 roku.
Dom nr 31. Kamienica Tenczerowska. Dawny Bank Przemysłowy. Kamienica Tencerowska powstała w Polowie XIV wieku. W 1525 roku została odnowiona w stylu renesansowym. Po tej przebudowie otrzymała kształt litery L i w tej postaci przetrwała do XIX wieku. Obezna zabudowa wzniesiona została w latach 1913- 1920 według projektu Ludwika Wojtyczki. Realizację poprzedził konkurs ogłoszony w 1911 roku. Jednak i ta budowla nie zachowała się w oryginalnej formie, gdyż została zmieniona w 1938 roku zgodnie z normami klasycyzującego modernizmu. Obecna Fasada zwrócona jest ku ulicy Szewskiej. Parter stanowi wysoki cokół, podtrzymujący monumentalne pilastry trzech kolejnych kondygnacji, na których spoczywa fryz trzeciego pietra. Od 1992 roku mieści się tutaj siedziba Banku PKO SA, co jest nawiązaniem do tradycji dwudziestolecia międzywojennego, kiedy kamienica była siedzibą Banku Przemysłowego.
Dom nr 32. Kamienica pod Trzema Gwiazdami. Złożona jest dwóch niezależnych domów, połączonych w jeden w końcu średniowiecza i ponownie scalonych w latach czterdziestych XVIII wieku przez ławnika krakowskiego- Facchinettiego. Tuż przed rozbiorami, wojewoda halicki- Bonawentura Winkler adoptował dom na swoją rezydencję. Kolejna przebudowa miała miejsce, dla kupieckiej rodziny Szulców. W tego okresu zachowała się neoklasycystyczna fasada, bez porządku architektonicznego. Pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku budynek adoptowano na potrzeby banku, co spowodowało usunięcie niemal całego historycznego wyposażenia.
Dom nr 33. Kamienica Ciemowiczowska. Pełna zabudowa powstała z początkiem XV wieku i rozbudowana w kolejnym stuleciu z zastosowaniem form renesansowych. W pierwszej połowie XVII wieku nadano budynkowi szatę barokowa. Dom przeszedl w ręce, kolejno: burmistrza Andrzeja Ciemowicza i jego spadkobierców, Meglioruccich i Reinekierów. W latach 1923- 1924 wzniesiono czwarte Pietro, zaś w latach trzydziestych adaptowano parter na sklep firmowy fabryki czekolady Adama Piaseckiego. Adaptacja ta zniszczyła barokowa sień, ale w sklepie zachowało się oryginalne wyposażenie: witryny, kontuary, witraże, boazerie, posadzka i zegar.
Dom nr 34. Pałac Spiski. Obszerna budowla rezydencjonalna powstała w pierwszej ćwierci XVIII wieku, i nastąpiło to, prawie, przez przypadek. Obecna zabudowa powstała z pierwotnego pałacu spiskiego i Kamienicy Schedlów. Przyjrzyjmy się pałacowi. Budynek powstał w XIII wieku, jako dwukondygnacyjny z trzema pomieszczeniami na każdym piętrze i już od początku stanowił jedną z większych przyrynkowych realności. Już w kolejnym stuleciu posiadał trzecie piętro. W latach 1535- 1579 należał do rodziny Maciejowskich. Koniuszy Koronny Kasper Maciejowski przeprowadził renesansową modernizację budynku. Niestety, zubożał rodzina Maciejowskich zastawiła dom. Został on odkupiony przez burgrabiego i żupnika krakowskiego- Sebastiana Lubomirskiego, wraz ze starostwem na Spiszu. Od tego momentu określany był pałacem spiskim. W rękach magnackiej rodziny do początków XVIII wieku. Kamienica sąsiednia powstała również w XIII stuleciu, jako kamienny dom na rzucie kwadratu. Przez większość swojego istnienia należała do rodzin kupieckich. Jednak postępujące zaniedbania spowodowały do zawalenia budynku, co miało miejsce w roku 1726. Pozostałości włączono do Pałacu Spiskiego. Scalone budynki rozbudowano dla wojewody krakowskiego Teodora Konstantego Lubomirskiego w roku 1735. Wówczas powstała największa rezydencjonalna budowla rynkowa. W wielkiej Sali balowej zaczęto prowadzić namiastkę teatru. W końcu stulecia pałac przeszedł w ręce książąt Massalskich, a potem należał do Tadeusza Czackiego. W 1799 gmach zakupił starosta brzegowski- Jacek Kluszewski- uważany za twórcę krakowskiego teatru. Już od 1787 wystawiano tutaj sztuki polskie i niemieckie oraz przedstawienia cyrkowe. Po przejęciu Krakowa przez Austrię pałac przejął gubernator Galicji Zachodniej- Wacław Margelik, który przyjmował tu księcia Karola von Auerspergera, odbierającego hołd od Krakowian. Po 1847 roku dawną rezydencję Lubomirskich adoptowano dla potrzeb władz austriackich- komisji gubernialnej i rządu krajowego. W latach 1868- 1903 w gmachu mieściły się siedziba starostwa i Delegatura Namiestnictwa. W ręce Lubomirskich rezydencja powróciła w roku 1877 kiedy to zakupiła ją księżna Cecylia z Zamoyskich Lubomirska. Wówczas wprowadzane zmiany przyczyniły się do wprowadzenia życia miejskiego w pałacu. W 1905 powstało gimnazjum żeńskie imienia Królowej Jadwigi, w ?908 Galicyjski Klub Samochodowy, który skupiał ówczesnych posiadaczy automobili, a było ich około czterdziestu. W latach 1909- 1919, w niewielkiej przybudówce działało pierwsze krakowskie kino: Kineton, a od 1910 redakcja- Ilustrowanego Kuriera Codziennego. W 1913 roku przeprowadzono modernizację pomieszczeń parteru zgodnie z projektem Ludwika Wojtyczki i Kazimierza Wyczyńskiego. Właściciel firmy „Hawełka” przeniósł to sklep kolonialny „Pod Palmą” i urzadził restaurację. Ze sklepu zachowało się oryginalne wyposażenia, zaś w restauracji sala Tetmajerowska, z polichromią Włodzimierza Tetmajera przedstawiająca ilustrację do mickiewiczowskiego „Pana Twardowskiego”. W restauracji „U Hawełki” spotykała się elita artystyczna dwudziestolecia międzywojennego, wystawiano spektakle satyryczne zatytułowane „Kukiełki u Hawełki”, do których Magdalena Samozwaniec pisała teksty.
Przed Pałacem Spiskim , do początku XIX wieku, stał kamienny pręgierz. To pod nim wymierzano publiczne kary chłosty i piętnowano drobnych złoczyńców. Ulicą Sławkowską wyganiano z miasta dziewki wszeteczne i skazanych na banicję. Tutaj wykonywano wyroki cenzury kościelnej. W 1625 roku karę chłosty wymierzono drukarzowi Andrzejowi Piotrkowczykowi, który wydał dzieło Jana Brożka „Gratis”, a cały nakład dzieła spalono. Pręgierz rozebrano, a niejaki Wincenty Darowski, sekretarz Senatu Wolnego Miasta Krakowa zabrał go i ustawił jako cokół dla przydrożnej świętej figury w Mydlnikach. Przed samym pałacem znajduje niewielka studzienka. To przy niej podpalił się Walenty Badylak, który tym samym w roku ?980 zaprotestował przeciw zatajaniu zbrodni katyńskiej.
Dom nr 35. Pałac pod Krzysztofory. Pałac powstał w wyniku scalenia dwóch średniowiecznych domów, które równie często były przebudowywane, jak zmieniały właścicieli. Na lokacyjnej, narożnej działce stała Kamienica Morsztynowska, zaś od ulicy Szczepańskiej znajdowała się mniejsza Kamienica Chmielowska. Najstarsza zabudowa przyrynkowej parceli pochodzi z końca XIII wieku i stanowiła ją wieża mieszkalno- obronna na rzucie kwadratu o boku długości 10 metrów. W ciągu kolejnych lat była ona rozbudowywana. Już w 1380 roku na fasadzie kamienicy pojawiła się figura świętego Krzysztofa. To od niej wzięła się nazwa domu. W tym samym czasie w kamienicy funkcjonowała apteka prowadzona przez Krzysztofa z Ferrary, nazywana „Apteką Pod Świętym Krzysztofem”. Tradycje farmaceutyczne przetrwały aż do 1622 roku. Kamienica Chmielowska powstała w XVI wieku z połączenia dwóch średniowiecznych domów. W wyniku renesansowej przebudowy otrzymała kształt litery L. Wówczas stanowiła własność burgrabiego krakowskiego i bankiera królewskiego- Seweryna Bonera, a od 1639- kupca Jana Chmielowskiego. W roku 1644 budynki zakupił marszałek nadworny koronny, żupnik krakowski, klucznik królewski- Adam Kazanowski. Był on najbliższym przyjacielem króla Władysława IV. Miał posiadłości w Krakowie i w Warszawie, gdzie według Sienkiewicza („Trylogia” ) prowadził prywatne zoo, w którym hodował małpy. Kazanowski wraz z królem odbył pielgrzymkę po Europie, a złośliwi powiadali, że monarcha powinien podpisywać swoje dokumenty w sposób następujący: „My z Bożej Łaski król Polski Władysław IV i Adam Kazanowski…”.
Kazanowski nie mieszkał zbyt długo w pałacu. Rezydencja była ciągle wynajmowana, wśród dzierżawców była między innymi rodzina Lubomirskich. W 1664 roku gmach zakupili Wodziccy i przebudowali rezydencję wedle projektu Jakuba Solariego. Wówczas powstała arkadowa loggia na dziedzińcu, a w 1697 roku, wnętrza, sztukaterią, ozdobił Baltazar Fontana. Do dziś zachowało się, w jednej z sal pierwszego pietra, przedstawienia upadku Faetona. Wówczas też usunięto posąg świętego Krzysztofa. Pod koniec XVIII wieku w pałacu osiadł biskup Kajetan Sołtyk. Zakupił gmach po tym jak wrócił z Kaługi, jako pierwszy polski zesłaniec. Tam nabawiwszy się choroby psychicznej, osiadł w pałacu odsunięty od urzędu biskupiego i dokonał żywota. Kolejny właściciel- Jacek Kluszewski, urządził w połączonych salach pałacu Spiskiego i Krzysztoforów pierwszą teatralną salę w Krakowie. Po powstaniu krakowskim z 1846 roku budynek zamieniono na koszary wojsk austriackich. W 1911 Roku było blisko tragedii. Pałac zakupiła spółka Gustawa Gersona Bazesa, która już wcześniej prowadziła tam sprzedaż lamp. Dwa lata później przedstawiono plany zburzenia gmachu i wybudowania domu handlowego. Te niecne zamiary zniweczył, jednak, wybuch I wojny światowej. W 1914 roku w pałacu mieściła się siedziba Naczelnego Komitetu Narodowego, w 1918- Polskiej Komisji Likwidacyjnej- namiastki rządu polskiego. W roku 1932 Krzysztofory były centrum spotkań tak zwane Grupy Krakowskiej czyli artystów plastyków z nurtu abstrakcjonizmu, do których należeli Jonasz Stern, Henryk Wyciński, Aleksander Winnicki. Po wojnie, w latach 1958- 1959 dokonano remontu przeznaczając gmach dla Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, gdzie obecnie funkcjonuje wystawa „Dzieje i Kultura Krakowa”. W tym samym czasie odrodziła się też Grupa Krakowska, na czele z Tadeuszem Kantorem i Marią Jaremą. Wizyty w pałacu składali: król Jan Kazimierz (1649 i 1668), król Michał Korybut Wiśniowiecki z małżonką Eleonorą Habsburżanką (1671) przyszły car Paweł I (1782) i król Stanisław August Poniatowski (1787).