Ulica Grodzka


Ulica Grodzka została wytyczona przy lokacji Krakowa w roku 1257. Jako, ze u jej wylotu, od strony rynku stal już romański kościół świętego Wojciecha powstała arteria o nieregularnym położeniu w stosunku do krakowskiego rynku. Początkowo prowadziła jedynie do obecnego skrzyżowania z ulicą Poselską. Dalej rozpościerało się zupełnie inne miasto zwane Okołem, które wcielono do Krakowa dopiero w 1401 roku. Przez kilka stuleci Okół był służebną osada wobec dworu wawelskiego. Osadzali się tutaj rzemieślnicy i drużyna wojów książęcych, z których z czasem ukształtowały się dwie klasy społeczne- rycerstwo i panowie feudalni. Jeszcze w XIV wieku, w latach 1308 i 1310 pojawiała się nazwa Burchgassen, a w latach 1313- 1394- platea Castrensis. Nazwa grodzka oznacza, ni mniej ni więcej, drogę prowadzącą do grodu czyli Wawelu.

grodzka zmrok

Przez stulecia ulica Grodzka była jednym z głównych i bardziej reprezentacyjnych traktów Krakowa

Tu stykały się szlaki handlowe prowadzące ze wschodu na południe, to tędy zmierzali monarchowie na uroczystość koronacyjną i tędy w marach odbywali swą ostatnią podróż przed pochówkiem.

Część ulicy spłonęła w czasie słynnego pożaru w roku 1850. Wówczas, w ramach odbudowy, poszerzono odcinek od rynku do placu Wszystkich Świętych o około 3 metry, czyniąc ja bardziej reprezentacyjną. Wówczas rozpoczął się proces przebudowy dawnych domów mieszczańskich w kamienice czynszowe o historyzujących fasadach. W drugiej połowie XIX stulecia wybrukowaną już drogę uzupełniono o tory tramwajowe. Najpierw pojawił się tu tramwaj konny, a później elektryczny. Linia nr 1, łącząca Podgórze z dworcem kolei żelaznej, jeździła tędy jeszcze w XX wieku.

Nasz spacer rozpoczniemy zgodnie z numeracją domów, czyli od strony krakowskiego rynku.

1

 

          Dom nr 1. Kamienica Celestyńska lub kamienica pod Łabędziem. Dom powstał w XV wieku i prawdopodobnie z tego okresu pochodzi nazwa pod łabędziem. W początkiem XVII stulecia gmach został przebudowany. W latach 1624- 1660 właścicielem był Jakub Celesta, kupiec handlujący tutaj ołowiem, miedzią i śledziami. Z tych czasów pochodzi tablica z kształcie listwy, wtórnie wmurowana na dziedzińcu. Na tablicy widnieją inicjały I.C.R.K.- Jakub Celesta Rajca Krakowski. Oprócz tablicy na portalu wejściowym zachował się również herb rodzinny Cellestów z datą 1646.

1bis

 

W roku 1850 kamienica spłonęła i odbudowano ja dwa lata później. W ?885 roku dom zakupił Stanisław Wincenty Henryk Wolf i z początkiem XX wieku doprowadził do jego przebudowy. Po II wojnie światowej, w mrocznym podworcu mieściła się kawiarnia „Lilia”, nieoficjalne miejsce spotkań literatów i satyryków, miejsce swobodnych dyskusji.

2

Dom nr 2. Budynek uzyskał nową fasadę po 1850 roku. Wcześniej,  od XVIII wieku mieściła się tu znana księgarnia Ignacego Grebla. Następnie znajdowała się tu księgarnia Józefa Czecha, która pełniła także funkcję salonu literackiego i kulturalnego Krakowa.

3

Dom nr 3. Drukarnia Mikołaja Szaffenbergera. Powstała ona w roku 1570 i była prowadzona do 1606 roku, kiedy to przejął ją Jan Szaffenberger. Później około 1623 została zakupiona przez Stanisława Germańskiego, który oprócz drukarni prowadził też księgarnię.

4

Dom nr 4.

nr 7 i5

 

Dom nr 5. Został zbudowany w XV wieku. W tylnej sali zachowały się, ówczesne, wsporniki, na jednym z nich znajduje się gmerk z inicjałami właściciela Jana Scholfeldra. W początku XIX wieku kamienicę ozdobiono klasycystycznym fryzem. Po 1871 budynek został przejęty dla potrzeb jednej z najwybitniejszych firm kupieckich Krakowa należącej do Stanisława Armatysa. Na parterze znajdował się luksusowy sklep z futrami. Dla jego potrzeb przebudowano sień i pomieszczenia parteru. Na dolnej części fasady zastosowano drewniana obudowę, podobna do tych jakie można zobaczyć w miastach anglosaskich. W oknie witryny świeciła jedna z pierwszych gazowych lamp.

nr 5

Dom nr 6.

nr 7 i5

 

Dom nr 7. Został zbudowany w XIV wieku. Pod koniec XVI wieku powstała tu oficyna drukarska Jakuba Siebeneychera. Następnie miejsce to stało się siedzibą drukarni i księgarni Stanisława Giermańskiego. Na pierwszym piętrze zachowane są klasycystyczne malowidła ścienne. Przedstawiają one m.in. port morski i port skalisty z wodospadem, oglądane przez loggię kolumnową.

8

Dom nr 8.

9

Dom nr 9.

10

 

Dom nr 10.

11

Dom nr 11

12

Dom nr 12

13

Dom nr 13. W 1836 roku Alojzy Schwartz założył firmę zajmującą się handlem konfekcją damską. Wówczas prowadził ją na tak zwanym „Barszczowym”, czyli przy krakowskim rynku obok Kościoła Mariackiego. Po pożarze z 1850 roku Schwartz nabył dwie kamienice przy ulicy Grodzkiej, mieszczące się pod numerami 11 i 13. Później działalność przejął syn- Henryk. Był to jeden z bardziej ekskluzywnych sklepów w Krakowie: „Sklep bławatny i zakład konfekcji damskiej Henryka Schwartza”. Przez duże, oszklone witryny można było zobaczyć poczekalnie i magazyn sprzedaży. Wewnątrz stąpało się po puszystych kobiercach a wszędzie stały meble gdzie „aksamit z mahoniem do całości się połączył”. Całość wystroju zupełnie nie przypominała sklepu, a salon mieszczański.

16

 

Dom nr 14

15

Dom nr 15. Obecny dom powstał po pożarze z 1850 roku w wyniku połączenia dwóch XIV wiecznych, spalonych kamienic. W jednej z nich mieszkał krakowski malarz- Michał Stachowicz (1768- 1825), piewca powstania kościuszkowskiego i doby napoleońskiej. Fakt ten upamiętnia tablica, znajdująca się ponad portalem wejściowym, wykonana przez Karola Hukana.

16

Dom nr 16. W 1865 roku powstał tu magazyn z futrami i konfekcją damską, którego właścicielem był Antoni Jachimski. Na witrynie istniał napis: „skład futer, czapek oraz wszelkich wyrobów kuśnierskich”, oraz skład futer amerykańskich. Zabudowa połączona z nr 14

17

          Dom nr 17. Powstał z wydzielenia części sąsiedniej kamienicy pod nr 15. W roku 1932 Antoni Oświęcimski założył tutaj aptekę. Na fasadzie kamienicy zamieszczono złotego słonia, nawiązując do lwa znajdującego się na domu nr 32.

17bis

 

Od uwidocznionego herbu apteka była nazywana „Apteką pod Złotym Słoniem”. W 194 roku Niemcy nakazali przenieść aptekę do budynku po przeciwnej stronie ulicy. Odrodzona po wojnie działała aż do 2008 roku.

18

Dom nr 18

20

Dom nr 20

22

Dom nr 22. W pierwszej połowie XIX wieku kamienica należała do Józefy Bendowej, która tu prowadziła nieźle prosperującą kawiarnię. W październiku 1840 roku pani Bendowa urodziła córkę- Jadwigę Helenę Opid, która później przyjęła nazwisko- Helena Modrzejewska. Modrzejewska stała się największą aktorką światowych scen XX wieku, konkurowała z nią jedynie Sarah Bernard. Niestety pożar zniszczył kamienicę. Bendowa przeniosła kawiarnię na plac Mariacki, a dom zakupi aptekarz Ernest Stockmar- wieloletni kurator Gminy Ewangelickiej w Krakowie. W roku 1959 na fasadzie budynku upamiętniono fakt narodzin wielkiej artystki wmurowując tablicę w 50 rocznicę jej śmierci.

domin

Wchodzimy w obszerniejszą przestrzeń. Po naszej lewej stronie znajduje się plac Dominikański z kościołem Świętej Trójcy,

sw

 

zaś po prawej- plac Wszystkich Świętych.

Dom nr 19.Pawilon Wyspiański 2000. Ideę wybudowania pawilonu o funkcjach wystawienniczych przedstawił w ramach festiwalu Kraków 2000 sam Andrzej Wajda, a miało to miejsce w roku 1998. Autorem projektu był Krzysztof Ingarden. Budynek powstał w miejscu, wyburzonej w 1939 roku, kamienicy pod Lipką, której średniowieczne mury można zobaczyć w najniższej kondygnacji pawilonu. Zrealizowano wizję nowoczesnej architektury korespondującej z historycznym otoczeniem, zwłaszcza z sąsiadującymi kościołami: dominikańskim i franciszkańskim. W tym celu zastosowano cegłę, ale nowatorsko uformowaną. Ów, znany od dawna budulec, zmienił swój tradycyjny układ z wertykalnego na horyzontalny. Zastosowano cegłę w kształcie trapezu, mocowaną pionowo na stalowych prętach. Takie rozwiązanie nadało fasadzie lekkości i transparentności, a poszczególne linie budulca stworzyły ruchome żaluzje.

24

Dom nr 24-26. Kamienica Antoniego Suskiego. Kamienica ta powstała pierwszych latach XX wieku na miejscu dwóch XVII wiecznych kamienic. Pozostałością po nich jest figura Matki Boskiej, znajdująca się w niszy ponad portalem wejściowym. W dawnych kamienicach niejaki Antoni Suski prowadził sklep kolonialny, restaurację i palarnię kawy. W chwili swojej śmierci, co nastąpiło w roku 1905, przekazał firmę synowi- Wiktorowi. Ten kazał wyburzyć wcześniejszą zabudowę i postawić nową, okazałą kamienicę. Architektem, któremu powierzono pracę był Władysław Ekielski. Powstały, w latach 1906- 1909, budynek jest jego ostatnim dziełem.

24 bis

Powstał gmach w stylu eklektycznego modernizmu, łączący w sobie style gotyku, renesansu i baroku. Attyka kamienicy nawiązuje do attyki sukiennic. Syn Wiktor, upamiętnił swojego ojca w szyldzie firmy znajdującym się ponad wejściem.

 

Kamienice w tej części miasta powstały po odbudowie zniszczeń, jakie przyniósł wspominany wcześniej pożar. W większości były to kamienice czynszowe, których partery przeznaczono na cele usługowe. Z rzadka pojawiały się sklepy z artykułami metalowymi, cz innymi. W co drugim domu znajdował się skład lub salon futer i kapeluszy. Większość części parteru była oblicowana fasadą drewnianą imitującą rozwiązania architektoniczne.

19

Dom nr 21. Kamienica Liberzyńska.

23

Dom nr 23. Korzeczowska.

27

Dom nr 27. Kamienica został zaprojektowana i wybudowana w roku 1860. Była novum na krakowskim rynku nieruchomości z uwagi na styl w jakim ją stworzono. Styl ten określany jest mianem rundgogenstil (okrągło-łukowy), a w swych założeniach nawiązuje do  architektury wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej. Projekt jest dziełem Antoniego Sacharskiego, a powstał dla magnat handlowego- Stanisława Armatysa.

29

Dom nr 29. Z początkiem XX wieku istniało tutaj Towarzystwo ubezpieczeń na Życie „Resham”, oraz sklep jubilerski Wilhelma Krengla. W 25 maja 1908 roku prasa donosiła o spektakularnym rabunku. Złodzieje dostali się do toalet towarzystwa ubezpieczeniowego, znajdujących się  na pierwszym Pietrze i przez wywiercony otwór, na linach, spuścili się do sklepu.

nr 26

Dom nr 28- 30. W oficynie kamienicy znajduje się Dom modlitwy Mordechaja Tignera 

32  

 

Dom nr 32. Kamienica Podelwie. Kamienica, w obecnym kształcie, powstała w latach 1817- 1830, ze scalenia dwóch wcześniejszych budynków- Podelwie oraz sąsiadującego z nim od południa. W XVI wieku gmach należał do rodziny Bonerów, ściśle związane z dworem ostatnich Jagiellonów. W roku 1562, Jan Boner sprzedał kamienicę miastu, do którego należała aż do początków XIX stulecia. Po pożarze miasta dom uzyskał klasycystyczną fasadę, którą nadbudowano o trzecie Pietro w 1924 roku. Wnętrza kamienicy kryją wiele detali architektonicznych o charakterze gotyckim i renesansowym.

32bis

Najważniejszym, jednak, elementem jest zachowane, najstarsze w Krakowie, godło kamieniczne, o którego pochodzi nazwa budynku. Jest to prawie pełnoplastyczne przedstawienie pochylonego, nad dwoma lwiątkami, lwa. Znajdująca się w niszy rzeźba była wzmiankowana już w 143 roku. Nadmieńmy, że do drugiej połowy XIX wieku domy nie posiadały ustalonej numeracji, nadawano im nazwy związane z właścicielami lub herbami widniejącymi na fasadach.

33

Dom nr 33.

34

Dom nr 34.

35

Dom nr 35. Pod Aniołami. Obecnie mieści się tutaj galeria rękodzieła. Można by rzecz, iż tradycja jest w pewnym sensie utrzymana. Po 1850 roku w kamienicy Szymon Scheuer prowadził magazyn i pracownię robót ręcznych.

36

Dom nr 36.

37

Dom nr 37. Kamienica Pipanowska. Budynek pochodzi z XIV wieku, na jego fundamentach powstawały późniejsze kamienice. Po koniec XVI wieku, niejaka Kropidłowa prowadziła tu szynk i handlowała tanim winem o marnej jakości. W roku 1628 dom zakupił Jerzy Pipan- ławnik Sądu Wyższego Prawa Niemieckiego. Pod koniec XVII wieku przeszła w ręce Trevanów, spokrewnionych z nadwornym architektem Wazów- Janem Trevano. Podziały architektoniczne fasady pochodzą z przebudowy budynku w pierwszej połowie XVIII wieku, ufundowanej przez kupca winnego Jana Antoniego Mariani. W trzeciej ćwierci XIX wieku, dom zakupił kupiec- Jan Kosz i założył tu sklep z winami. Pozostałością po tym są, widoczne nad wejściem, dwa złocone winogrona. Jest to typowa dla Krakowa architektura mieszająca cechy barokowe i klasycystyczne. Fasada podzielona pilastrami, na których znajdują się kariatydy podpierające gzyms. Wszystko wieńczy mansardowa attyka z dwoma oknami strychowymi.

38

Dom nr 38. Pod Elefanty. W XVII wieku kamienicę te zakupił Włoch- Bonifacy Cantelli, i założył Aptekę pod Złotym Słoniem. Na wzór powstałego godła, w XX wieku, podobną założył Tadeusz Oświęcimski przy ulicy Grodzkiej 17. Kamienica obecna powstała z połączenia 3 gotyckich domów. Jednym z nich był sąsiadujący od ulicy Poselskiej, w fasadę którego wtórnie wmurowano godło z nosorożcem. Musimy nadmienić, że pod kamienica znajdują się relikty w postaci fundamentów dawnego kościoła pod wezwanie świętego Piotra. Kościół ów powstał w XI wieku i był jedną z pięciu świątyń na Okole. Kościół został spalony w roku 1455 i odbudowany z sumptu Macieja Miechowity w początku XVI wieku. Popadający w ruinę budynek został zamknięty w 1791 roku i wkrótce wyburzony.

 

Gdybyśmy żyli w czasach późnego średniowiecz to w tym miejscu opuścilibyśmy Kraków by wejść do miasta, fundowanego przez Kazimierza Wielkiego, a nazywanego Okołem. Okół stał się nierozerwalną częścią Krakowa dopiero za czasów króla Jagiełły, który włączył go w granice stolicy w 1401 roku.

39

Dom nr 39. Dom Wita Stwosza. Został wzniesiony w XV wieku i kilka lat później ofiarowany Witowi Stwoszowi. Artysta nie tylko tam mieszkał, ale również posiadał pracownie, gdzie wykonywał drobniejsze rzeźby, w tym do mariackiego ołtarza. Dom był gruntownie przebudowany w połowie XVII i XVIII stulecia. Po koniec XIX wieku nadbudowano trzecie piętro i wprowadzono eklektyczną fasadę.

40

Dom nr 40. Kamienica pod Kozłem lub Pałac Stadnickich. W XVIII wieku, na zlecenie hrabiego Marcina Tarnowskiego połączono zabudowę trzech średniowiecznych kamienic: Pod Kozłem, Pod Aniołem i Michniewiczowskiej. W ten sposób powstał obszerny, barokowy pałac miejski.

40.2 Około 1780 domem dysponował winiarz Krauze. Obecny wygląd budynku, którego elewacja posiada cechy rokoka, zawdzięczamy architektowi Teofilowi Żebrawskiemu, który przebudował go w 1861 roku na pałac Stadnickich. Ciekawym elementem jest attyka, w centrum której widzimy świętego Floriana.

40.3

 

Należy nadmienić, iż do 1940 budynek nie posiadał arkadowych podcienie, a był w pełni zabudowany. Dopiero okupacja niemiecka przyniosła tę zmianę by usprawnić ciąg komunikacyjny na ulicy Grodzkiej.

41 (2)

Dom nr 41.

42

Dom nr 42.

43

Dom nr 43. Pałac Szaniawskich. Przyjmuje się, iż pierwszy murowany dom w tym czasie powstał za panowania Władysława Jagiełły. Rozbudowywany był w 1643 roku, z tego okresu pochodzi boniowany portal., a później w połowie XVIII stulecia. Z początkiem XIX wieku powstał obecny budynek w wyniku połączenia dwóch kamienic dla Stanisława Szaniawskiego- byłego szambelana króla Stanisława augusta Poniatowskiego.

44

Dom nr 44.

45

Dom nr 45.

46

Dom nr 46.

47

Dom nr 47. Dom został przebudowany przez Kajetana Szydłowskiego w drugiej połowie XIX wieku. Na fasadzie znajduje się medalion z wizerunkiem profesora Zdzisława Jachimeckiego. Był on muzykologiem, krytykiem teatralnym oraz kompozytorem. W czasie dwudziestolecia międzywojennego prowadził, wraz z małżonką, salon towarzyski gromadzący ówczesną elitę kulturalną Krakowa.

48

Dom nr 48.

50

Dom nr 50.

51

Dom nr 51.

52

Dom nr 52-54. Collegium Brosianum. W pierwszej połowie XVII wieku powstało tu Kolegium Jezuitów. Na fasadzie budynku znajduje się tablica upamiętniająca rozbudowę północnego wschodu kamienicy pod koniec XVII wieku z inicjatywy biskupa Andrzeja Trzebickiego. Na tablicy umieszczono herb Łabędź.
Budynek wielokrotnie zmieniał właścicieli, równie często był rozbudowywany. Mieściło się tutaj pierwotnie kolegium Jezuitów, a następnie: dom księży emerytów, seminarium nauczycielskie, studium generalne cystersów, magazyny wojsk rosyjskich, siedziba Senatu Wolnego Miasta Krakowa, CK Sąd Krajowy Wyższy w Krakowie, Sąd Wojewódzki w Krakowie. W 1971 roku Rada Narodowa w Krakowie przekazała gmach Uniwersytetowi Jagiellońskiemu.
W obecnym ogrodzie Collegium Broscianum od drugiej połowy XV wieku znajdowała się Bursa Prawnicza – Juristarum. Została ona ufundowana przez Jana Długosza dla ubogich studentów prawa kanonicznego. Bursa została zburzona w 1 połowie XIX wieku.
Obecnie kamienica należy do Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nazwa została nadana w latach 70-tych XX wieku. Pochodzi ona od Jana Brożka, znanego matematyka, astronoma i lekarza, profesora Akademii Krakowskiej, który żył w pierwszej połowie XVII wieku i – co ciekawe – przeciwnika jezuitów.

53

Bom nr 53. Collegium Iuridicum. W czasach Kazimierza Wielkiego, kiedy Okół otrzymał prawa miejskie stały tutaj kramy sukienne owego miasteczka. Prawdopodobnie zostały one wybudowane z rozkazu króla Łokietka. Dziś można podziwiać ich pozostałości w piwnicach budynku.  W drugiej połowie XIV wieku przeprowadzono parcelację działek i wybudowano dwie kamienice. Właścicielami ich byli: Sędziwuj z Szubina i Mikołaj z Irządza. Scalenie budynku nastąpiło w związku z realizacją testamentu królowej Jadwigi, co nastąpiło w latach 1403- 1406. W wyniku tych działań powstał budynek z przeznaczeniem dla Akademii Krakowskiej. Znajdowały się tutaj: oratoria, lektoria, mieszkania profesorskie i biblioteka prawnicza. W XVII wieku gmach rozbudowano i zmodernizowano w stylu barokowym z inicjatywy króla Władysława IV Wazy. Z tego okresu pochodzi boniowany portal.

53 bis

W roku 1806 urządzono tutaj urząd fiskalny i lazaret, a po słynnym pożarze gmach wrócił do Uniwersytetu Jagiellońskiego jako siedziba jego władz. Od 1992 roku znajduje się tutaj instytut historii sztuki U. J., zaś w podziemiach- wystawa muszli morskich, skamieniałości oraz motyli licząca ponad 2 tysiące eksponatów tych owadów. Na dziedzińcu, który jest wzorowany na wawelskich krużgankach stoi rzeźba Igora Mitoraja- Światła Nary.

piotr 3

 

Kościół śś. Piotra i Pawła. Biskup krakowski Jerzy Radziwiłł wmurował kamień węgielny pod  nową świątynię przeznaczoną dla zakonu Jezuitów. W tym celu od ulicy Grodzkiej, czyli po wschodniej stronie kościoła Marii Magdaleny wykupiono dom Marcina Stadnickiego, dworek Joachima Ocielskiego oraz część parceli od Panien Klarysek. Do 1635 roku powstała okazała świątynia, pierwsza barokowa budowla w Polsce, wzorowana na kościele IL Gessu. Tym samym stworzono nową dominantę tego miejsca i całej ulicy Grodzkiej. Więcej czytaj: https://krakow-przewodnik.com.pl/krakowskie-zabytki/kosciol-ss-piotra-i-pawla/

andrzej 2

             Kościół pw. świętego Andrzeja. Pallatyn, księcia Władysława Hermana ufundował, na terenie ówczesnej osady Okół, kościół świętego Andrzeja, którego budowę rozpoczęto w 1079 roku, zakończono zaś 1098. Po wypędzeniu zachłannego urzędnika opiekę nad kościołem przekazano Benedyktynom z Sieciechowa, acz rodzina Starżów, z której wywodził się pallatyn utrzymała prawo patronatu nad świątynią, to znaczy wyboru księdza, który sprawował tu posługę. Są w tym kościele elementy jednoznacznie stwierdzające o fundacji możnego, o czym powiemy później.

W 1101 roku, biskup krakowski Lambert ustanowił przy kościele wspólnotę księży kanoników czyli kolegiatę i właśnie wtedy po raz pierwszy pojawia się patrocinium świętego Andrzeja. Ówczesny kościół był usytuowany poza Krakowem, w osadzie nazywanej Okołem, która rozciągała się od ulicy poselskiej aż po wzgórze wawelskie. Była to jednonawowa bryła z wydłużonym prezbiterium zakończonym półkolistą absydą. Od zachodu fasadę wieńczyły dwie wieże z westwerkiem. Na przełomie XII i XIII wieku kościół został przebudowany. Tworzono trójnawową bazylikę, z pseudotranseptem oraz prezbiterium zamkniętym ścianą prostą. Nieznacznie podwyższono wieże, pozostawiono emporę do której dodano, zachowane do dziś, triforium czy romańskie, trójdzielne okno. Świątynia miała już stricte obronny charakter. Niewielkie okna znajdowały się jedynie w górnych kondygnacjach. Taki charakter budowli sprawdził się już w 1241 roku, podczas pierwszego najazdu Tatarów. Według relacji Długosza, w kościele ukryli się mieszkańcy i bronili swej osady, a sama świątynia była jedyną, która w pełni ocalała w czasie walk. Czytaj więcej:  https://krakow-przewodnik.com.pl/krakowskie-zabytki/kosciol-sw-andrzeja-apostola/

IMG_0670

           Nr 54. Klasztor sióstr Klarysek. W 1316 roku, za sprawą małżonki Władysława Łokietka- Jadwigi Kaliskiej do Krakowa zostały sprowadzone Klaryski, którym król, cztery lata później, oficjalnie ofiarował kościół świętego Andrzeja wraz z gruntami pod budowę klasztoru i zaplecza. Kolegiatę przeniesiono do pobliskiego kościoła świętego Idziego. W XV wieku kościół, dwukrotnie (1455, 1473), trafiły pożary, jednak nie były to zniszczenia by kościół pozostał w niemalże w niezmienionym kształcie do dnia dzisiejszego.W wieku XVI dobudowano od zachodu kościoła piętrowy budynek, który służył Pannom Klaryskom jako kostnica, kaplica i krypta. Dobudówka nie przetrwała do czasów dzisiejszych. W roku 1844, postanowiono poszerzyć ulicę Grodzką i tę część kościoła zburzono, mimo ostrego sprzeciwu zakonnic.

zerwikaptur

Dom nr 57. Zerwikaptur. Jako jedna z pierwsza zmieniona została rezydencja przy ulicy Kanoniczej, której fasada wprost patrzyła na front kościoła Marii Magdaleny. W XVI wieku biskup Jan Konarski nadał jej formy renesansowe, a w podworcu wprowadził arkadowe krużganki. Nad przebudową kamienicy zwanej Zerwikapturem pracował sam mistrz Berrecci, tworząc renesansowy pałac miejski, wszystko to odbywało się pod nadzorem właściciela, kanonika- Mikołaja Bedlewskiego herbu „zerwikaptur”. Jeszcze w 1664 roku gmach przebudowano, łącząc dwie kamienice i dostawiając okazałe portale z atlantami. W roku 1667, z okien pałacu, król Jan Kazimierz oglądał kondukt pogrzebowy swej małżonki Marii Ludwiki Gonzagi, a dziewięć lat później, w roku 1676, poseł perski Hussein Beck był świadkiem pochowku króla Michała Korybuta i jednoczesnej koronacji Jana III Sobieskiego. W latach 1721- 1723 pałac przebudowano dzięki wynajmującemu tu lokum, architektowi krakowskiemu- Kacprowi Bażance. W tym odnowionym budynku król Stanisław Poniatowski, oglądał operę autorstwa Wacława Sierakowskiego, który był ówczesnym właścicielem domu.  Po rozbiorach w kamienicy urządzono szkolę malarską, zaś po 1846 roku budynek zajęło wojsko. W celu dobudowano kolejną kondygnację, niszcząc znacznie barokowy detal architektoniczny.  Po II wojnie światowej gmach odnowiono; ponownie zamieszczono portale z atlantami, jednak przy jednym pomyłkowo, ustawiono ich odwrotnie.

IMG_0671

Nr 56. Kościół pod wezwaniem świętego Marcina. Postawiony w XVII wieku na miejscu dawnego romańskiego, pochodzącego z XII wieku, fundacji Piotra Własta. Obecną barokową świątynię wybudował dla zakonu karmelitanek bosych nadworny architekt królewski Jan Trevano. W 1816 kościół przekazano krakowskiej gminie ewangelickiej założonej jeszcze w 1555. W głównym ołtarzu zasługuje na uwagę dekoracyjny obraz Henryka Siemiradzkiego z końca XIX wieku. Na portalu kościoła znajduje się łacińska inskrypcja: „Na próżno żyje, kto nikomu nie przynosi pożytku”.

58

Dom nr 58. Budynek ten stanął w 1911 roku, co poświadcza data umieszczona w kartuszu na łuku fasady. Kamienicy nadano cechy niewielkiego pałacu z neobarokowymi zdobieniami. Lico budowli w sposób zamierzony czerpie wzorce z baroku rzymskiego, by sama budowla mogła ściśle korespondować z sąsiadującym kościołem świętego Marcina.

61

59

Dom nr 59-61. Kiedy w roku 1783 dokonano kasacji zakonu Duchaków, pozostałych w nim zakonników jako emerytowanych księży przeniesiono do budynku obok kościoła świętego Marcina. Kiedy budynek został oddany we władanie Karmelitom Bosym ulokowano ich w tym domu. W roku 1823 został przebudowany i uzyskał formy klasycystyczne. W roku 1878 mieszkał tu znany krakowski lekarz- Ludwik Bierkowski- profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Później dwór został zamieniony kamienicę czynszową.

60

Dom nr 60. Dwór Odrowążów. Pałac rozbudowany w formach renesansowych w XVI wieku. Od dawna należał do znakomitego krakowskiego rodu- Odrowążów. Anna z książąt Mazowieckich Odrowążowa, małżonka Stanisława ze Sprowy Odrowąża sprowadziła do ówczesnej stolicy Mikołaja Reya. Ojciec literatury polskiej, dzięki mecenatowi księżnej, mieszkał tu i tworzył w latach 1541- 1569. W XVII wieku gmach przeszedł w ręce Tarnowskich, a potem Ostrogskich. Księżna Anna Ostrogska przekazała go, w roku 1617, w ręce Karmelitów Bosych.

62

Dom nr 62. Budynek podobnie, jak poprzedni, od XVII wieku był w posiadaniu rodziny Ostrogskich. Księżna Anna Ostrogska przekazała go, w roku 1622, w ręce Karmelitów Bosych.

63

Dom nr 63.

64

            Dom nr 64. Arsenał Królewski. W pierwszej połowie XVI wieku w sąsiedztwie małego kościółka, w pobliżu ściany prezbiterium, po drugiej stronie ulicy Grodzkiej, król Zygmunt Jagiellon nakazał wybudowanie arsenału królewskiego. Powstał budynek parterowy z trzema bramami oraz dwupiętrowymi wieżami w narożach. Na fasadzie budowli wymalowano scenę bitwy pod Orszą z 1514 roku jako symbol zwycięstwa wojsk polskich nad wojskami rosyjskimi. Arsenał i mieszczącą się w nim odlewnię dział włączono ściśle w ciąg murów krakowskich. Za sprawą i z funduszy króla Władysława IV, przy udziale generała artylerii Pawła Grodzickiego, rozbudowano arsenał, podwyższając go o dwie kolejne kondygnacje.

64bis

 

Elewację ozdobiono modnym w baroku boniowaniem i monumentalnym portalem. Budynek łączył się z murami miejskimi. W roku 1927  nadano mu obecny kształt.

65

Dom nr 65. Pałac Prymasów Gnieźnieńskich. Krakowska rezydencja arcybiskupów gnieźnieńskich. W Polowie XIV wieku stał w tym miejscu dwór rodziny Jelitków. W XV wieku kapituła katedralna wykupiła budynek przeznaczając go na rozbudowę pod rezydencję prymasa Polski. Do niniejszej rozbudowy przyczynił się arcybiskup Mikołaj Kurowski. W latach 1542- 1545, za sprawą biskupa krakowskiego, spowiednika Bony i prymasa Polski- Piotra Gamrata budynek został przekształcony w rezydencję renesansową. Kolejna przebudowa, w stylu barokowym, przypadła na drugą połowę XVII wieku. Jej inspiratorem był prymas Andrzej Olszowski. Sprawione zostały malowane herby prymasowskie z inskrypcjami o życiu poszczególnych duszpasterzy. W roku 1805 pałac przekształcono na koszary austriackie i przebudowano około 1870 roku. Wówczas to główną fasadę urządzono od strony ulicy Grodzkiej. Obecnie mieści się tutaj urząd skarbowy. | Zobacz również: SmoothBeauty.pl Kraków.

            Kościół świętego Idziego. Tradycja każe nam wierzyć, iż ten niewielki kościółek powstał z fundacji księcia Władysława Hermana. Ten wraz ze swą żoną długo nie mógł doczekać się potomka. W tym celu wznoszono modły do świętego Idziego- patrona niepłodności, wożono dary do prowansalskiego Saint Gilles. Kiedy, w końcu, narodził się Bolesław Krzywousty, rodzice kazali wznieść świątynię, u stóp Wawelu, w podzięce świętemu, dzięki któremu na świat przyszedł syn książęcy. Badania archeologiczne nie potwierdziły tej wersji, która tak głęboko zakorzeniła się w miejscowej tradycji, która datowała pierwszą budowle na rok 1082. Najstarsze wzmianki archiwalne dotyczące świątyni, jakie pojawiają się w źródłach, pochodzą z roku 1310. Prawdopodobnie wówczas bryła budynku uzyskała gotycką formę w kształcie jednonawowego z wydłużonym prezbiterium od strony ulicy Grodzkiej. Mniej więcej w tym samym czasie wzniesiono mury krakowskie, otaczając nimi miasto i Okół. Nie był to jednak samotny budynek na pustym placu. Tuż za kościołem, a przed murami miejskimi stały dwie kamienice. Budynki przez wieki oddzielała wąska uliczka świętego Idziego. W takiej formie, przez kolejne wieki, przetrwało to miejsce pod samymi murami miejskimi.

Wychodzimy na plac Adama Studzińskiego (zobacz więcej: https://krakow-przewodnik.com.pl/uliczkami-i-placami/place/pl-a-studzinskiego/ ). Z jednej strony góruje wzgórze wawelskie, zaś z drugiej kościół o. Bernardynów i dawna osada zwana Okołem.