Pałac pod Baranami. Nazwa ta została po raz pierwszy udokumentowana w roku 1706. Gmach pałacu jest jednym z najbardziej charakterystycznych budynków Krakowa i jednym z najpiękniejszych. Powstał w wyniku scalenia dwóch średniowiecznych domów i ich wielokrotnej przebudowy. Były to Kamienica pod Barany oraz Kamienica Różanki. Pierwsza z nich, zajmowała parcele od strony ulicy Wiślnej i była dwukrotnie większa. Na początku XIV wieku stanął dom z kamienia i cegły, posiadający reprezentacyjną salę zwana pallatium, oraz wykusz w narożu. W czasach renesansowych, po przebudowie w 1577 powstał krużgankowy dziedziniec, który częściowo zachował się do dziś. Nie był to zwykły dom przy krakowskim rynku. Był reprezentacyjną siedzibą mieszczańską, a jego utrzymanie na wysokim poziomie było wypadkową bogactwa właścicieli. Posiadaczami kamienicy byli między innymi: Paulin Cavallo- żupnik solny bocheński (1346), Just Ludwik Decjusz- sekretarz królewski (1545 i później), zaś w 1577 zakupiona przez króla Stefana Batorego i sprezentowana staroście lanckorońskiemu- Kasprowi Bekieszowi. Przez całość wieku XVII należała do książąt Ostrogskich. Działała tutaja drukarnia Wolfganga Lerma, Jana Bajera i Jana Thenauda. Nazwa „pod barany” wzięła się od godła przedstawiającego to hodowlane zwierze, umieszczonego w narożu budynku.
Druga kamienica zwaną Domem Różanki została wzniesiona w XIV wieku. Od początku należała do bogatych rodzin mieszczańskich, między innymi Cellarich i rajcy krakowskiego Stanisława Różanki (1565- 1573).
Oba domy zostały zakupione w roku 1609 przez kasztelana krakowskiego- księcia Janusza Ostrogskiego. Wówczas rozpoczął się proces scalania obu budynków. Wówczas powstała paradna sień i trójbiegowa klatka schodowa. W skrzydle od ulicy świętej Anny utworzono kuchnie i piekarnie, zaś na tyłach pałacu- pomieszczenia gospodarcze, stajnie i wozownie. Powstała tym samym, okazała miejska rezydencja magnacka. Z tej przebudowy pozostały dekoracje stiukowe wykonane przez Baltazara Fontanę.
Pałac, będąc ciągle rezydencją magnacką, przechodził z rąk do rąk. W latach 16675- 1706 stał się własnością Radziwiłłów, miedzy innymi hetmana polnego litewskiego- Michała Radziwiłła, później Hieronima Lubomirskiego- marszałka nadwornego koronnego. Jego córka- Marianna z Lubomirskich wniosła go w wianie Pawłowi Karolowi Sanguszce- marszałka nadwornego Księstwa Warszawskiego. Następnie pałac odkupił starosta Krakowski- Hieronim wielopolski i odsprzedał go staroście soleckiemu- Ignacemu Przebendowskiemu. W końcu, w połowie XIX wieku został zakupiony przez Artura Potockiego i jego małżonkę Zofię Artrurową z Branickich Potocką.
W ostatniej ćwierci XVIII wieku pałac został ponownie przebudowany. Autorem renowacji był nadworny architekt króla Poniatowskiego- Franciszek Placidi. Budynek otrzymał klasycystyczną fasadę, zaś wnętrza urządzono w stylu Ludwika XVI. Pierwsze Pietro stanowiło reprezentacyjne piano nobile, niezwykle bogato zdobione i dekorowane. Wedle inwentarza w 22 salach była ozdobna sztukateria, a 18 było ogrzewanych ozdobnymi kominkami. Nazwa ta została po raz pierwszy udokumentowana w roku 1768 było ogrzewane zdobionymi kominkami. Układ wnętrz oraz rozmieszczenie pomieszczeń zostało zachowane.
Swoje odrodzenie pałac Pod Baranami przeżywał w okresie panowania w nim rodziny Potockich. Wkrótce rezydencja została przebudowana pod nadzorem Jana Wolańskiego. Na pierwszym Pietrze urządzono sześć wielkich, reprezentacyjnych sal w układzie amfiladowym. Powstała słynna galeria portretów, ukazująca przodków i skoligaconych z Potockimi. Urządzono również galerię malarstwa włoskiego i flamandzkiego. Wisiały tu dzieła Corregia, Carracia, Francesca Guercino, obecnie znajdujące się w muzeum Narodowym w Warszawie..Po słynnym pożarze z 1850 roku, lekko tylko uszkodzony pałac ponownie przebudowano. Urządzono salę marmurową, salę lustrzaną, nową jadalnię i bibliotekę. Nowa adaptacja uszanowała wystrój wnętrz z epoki Ludwika XVI. Zmieniono obramienia okien z barokowych na klasycystyczne. Z tego okresu pochodzi obecna fasada z reprezentacyjnym balkonem, który jest podtrzymywany przez pilastry zwieńczone baranimi łbami. Księżna Arturowi Potocka urządziła salon towarzyski. Co wtorek, za bilecikami, zapraszani byli najwięksi artyści, literaci, politycy, nie tylko z Krakowa, ale ze wszystkich zaborów. Dużym wydarzeniem i sensacją było zaproszenie, pochodzącej z pospólstwa, młodej Heleny Modrzejewskiej, która brawurowa odegrała „Dame Kameliową”, w krakowskim Teatrze Starym.
Do II wojny światowej pałac niewiele się zmieniał. W 1939 roku adoptowano go na siedzibę szefa dystryktu krakowskiego Generalnego gubernatorstwa- Otto Wachtera. Wówczas przebudowano klatki schodowe oraz podworzec w stylu niemieckiego klasycyzmu epoki nazistowskiej.
Od 1947 roku prowadzono liczne prace dostosowując budynek na potrzeby Domu Kultury Związków Zawodowych. Natomiast w 1960- przystosowano część pomieszczeń dla kabaretu Piwnica pod Baranami. Założony m.in. przez Piotra Skrzyneckiego (właściwie przez kilkoro studentów krakowskich uczelni) w 1956 w piwnicach pałacu, pierwotnie miał być miejscem spotkań krakowskich studentów. Oficjalnie Piwnicę otwarto 26 maja 1956. Wśród założycieli Piwnicy byli także m.in. Bronisław Chromy i Krzysztof Penderecki.
W pierwszych występach udział brali m.in. Piotr Skrzynecki, Joanna Olczakówna, Barbara Nawratowicz, Krzysztof Litwin, Tadeusz Kwinta, Mieczysław Święcicki, Mirosław Obłoński, Wiesław Dymny, Kika Lelicińska, Irena Szaszkiewiczowa, Jan Güntner, Joanna Plewińska, Maria Nowotarska. Kierownikiem literackim i autorką scenografii, „mózgiem i duszą Piwnicy”, była Janina Garycka.
W Piwnicy pod Baranami przez pewien czas występowały zespoły jazzowe Krzysztofa Komedy i Andrzeja Kurylewicza.
W latach sześćdziesiątych pojawili się: Ewa Demarczyk, która wraz z kompozytorem Piwnicy Zygmuntem Koniecznym wypromowała kabaret na całą Polskę, śpiewający poeta Leszek Długosz, kompozytorzy Stanisław Radwan i Andrzej Zarycki, Krystyna Zachwatowicz.
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych powstały najsłynniejsze utwory, a zespół zyskał sobie opinię jednej z najlepszych grup artystycznych w kraju. Za teksty służyły dzieła o najróżniejszej tematyce i nastroju: od Pieśni nad pieśniami poprzez wywiad z Ariadną Gierek po opis rozmnażania ślimaków z dawnej encyklopedii.
Po 1976 z Piwnicy odeszło wielu artystów: Ewa Demarczyk, Krystyna Zachwatowicz, Mirosław Obłoński, Krzysztof Litwin, Mieczysław Święcicki. Piotr Skrzynecki przyjął na ich miejsce do kabaretu wiele nowych twarzy – m.in. Aloszę Awdiejewa, Annę Szałapak, Halinę Wyrodek, Olę Maurer, Andrzeja Maja, Marka Grechutę, Jacka Wójcickiego, Grzegorza Turnaua, Tamarę Kalinowską, Ewę Wnukową, Janusza Radogosta Kowalczyka, Krzysztofa Janickiego, Beatę Rybotycką, Dorotę Ślęzak. Muzykę tworzyli obok dotychczasowych kompozytorów Zbigniew Preisner, Grzegorz Turnau, Jan Kanty Pawluśkiewicz oraz Zbigniew Raj, później pojawili się także nowi – Adrian Konarski, Dorota Ślęzak i Tomasz Kmiecik.
Okrągłe rocznice powstania kabaretu znane były z hucznych obchodów, m.in. 1966, 1972, 1976, 1986, 1996, 2006. Tradycją stały się też urodziny Piotra Skrzyneckiego, obchodzone po jego śmierci w formie urodzinowych koncertów w Teatrze im. Słowackiego. Po śmierci Piotra Skrzyneckiego w 1997 Towarzystwo Przyjaciół Piwnicy pod Baranami i artyści kabaretu na wspólnym zebraniu uznali, że Piwnica istnieje nadal i kontynuowali występy. Obecnie o kwestiach finansowych i bytowych kabaretu decyduje Stowarzyszenie Artystów i Sympatyków Piwnicy pod Baranami
Pałac w chwili obecnej, oprócz siedziby kabaretu, mieści we wnętrzach liczne biura, zaś na parterze kawiarnie i restauracje. Na fasadzie, od strony ulicy świętej Anny, umieszczono tablicę upamiętniającą poetę węgierskiego renesansu- Balinta Balaskiego.
W ciągu wieków pałac zamieszkiwali: carewicz Aleksy, syn Piotra Wielkiego, kandydat do tronu polskiego (1709), książę Józef Poniatowski (1809), Książę Warszawski i Król Saski- Fryderyk August (1810), cesarz Franciszek Józef I (1880). W roku 1537, przed pałacem, został zasztyletowany architekt królewski, twórca kaplicy Zygmuntowskiej i zamku wawelskiego- Bartolomeo Berrecci.