Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej


Kościół przy ulicy Zakopiańskiej, na Górze Borkowskiej. Jego wieże widać niemalże na całej długości tej ruchliwej ulicy. Jego modernistyczna forma pozwala złośliwym określać go jako Empire State Building.

 zwycieska4

Patrocinium świątyni

                Wspomnienie Matki Boskiej Zwycięskiej obchodzone jest dnia 15 sierpnia, na pamiątkę zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej w 1921 roku. Pierwszą świątynią powstałą na pamiątkę tego wydarzenia był kościół w podwarszawskim Rembertowie. Krakowska świątynia otrzymała patrocinium Najświętszej Marii Panny, zwyczajowo określano ją jako Matki Boskiej Zwycięskiej jako że powstała ona tuż po wojnie i miało to podkreślać wstawiennictwem Marii w zwycięstwie nad złem i grzechem jakim były lata II wojny światowej.

Sama geneza Zwycięskiej Marii wiąże się z obrazem Andrea Mantegna powstałym w 1495 roku na zlecenie włoskiego generała Francesca II Gonzagi. Fundacja ta była związana ze zwycięstwem pod Fornovo, bitwy w wojnie neapolitańskiej, nad armią króla francuskiego Karola VIII. Wizerunek przedstawia tronującą Madonnę z dzieciątkiem, wśród świętych, między innymi: Jerzym, Longinusem i Janem Chrzcicielem. Święci trzymają płaszcz Matki Boskiej, którym osłaniają wszystkich wiernych.

Historia kościoła

Jeszcze za czasów przedrozbiorowych Borek Fałęcki należał do parafii świętego Jakuba Apostoła na krakowskim Kazimierzu. Kościół został rozebrany jeszcze w XVIII wieku. Gdy miasto dostało się pod zabór austriacki, zarówno Borek Fałęcki jak i Jugowice przyłączono do parafii Gaj. Wikariusz tej parafii ksiądz Wojciech Karabuła, był inicjatorem powstania parafii w Borku. W 1919 r., za zezwoleniem księcia metropolity, pierwsze Msze Św. ksiądz Karabuła odprawiał w salonie i na werandzie dworku państwa Ziobrowskich przy ul. Zawiłej 2. Były one odprawiane tylko w niedzielę. Rok później księdza Karabułę przeniesiono na inną placówkę, a nowym katechetą zastał ksiądz Adam Gałuszkiewicz. On to, za zezwoleniem księcia metropolity i przy wsparciu mieszkańców Borku Fałęckiego kupił opustoszały barak i postawił na miejscu dzisiejszego ogrodu plebańskiego. A działo się to w tatach 1920-1922. Po koniecznych przeróbkach i wzniesieniu ołtarza ksiądz Gałuszkiewicz odprawiał w nim niedzielne msze.

W 1924 roku do Borku powrócił ksiądz Karabuła i natychmiast podjął starania o to, aby powstała samodzielna parafia. Zaczął od tego, że urządził, odmalował i wyposażył istniejący kościółek i codziennie odprawiał w nim nabożeństwa. Wreszcie, przy pomocy wiernych, zbudował nową plebanię. Kiedy zostały już podłożone podwaliny pod samodzielną parafię, książę metropolita krakowski Adam Stefan Sapieha dekretem z dnia 23.03.1925 r. erygował w Borku Fałęckim nową parafię. Na patronów kościoła i parafii wybrano Najświętsze Serce Pana Jezusa oraz św. Stanisława Biskupa Męczennika jako patrona drugorzędnego. Do parafii włączono Borek Fałęcki i Jugowice, a pierwszym proboszczem parafii został ksiądz Karabuła.

zwycieska3

W 1931 r. proboszczem został ks. Adolf Zagrodzki. Od samego początku czynił starania o budowę nowego, okazałego kościoła w nowym miejscu. Projekt nowego kościoła wykonał architekt wykształcony w Liege w Belgii, inż. Tadeusz Ruthie. Jak na czasy przedwojenne był to projekt bardzo nowoczesny i awangardowy. Konstrukcja i strop kościoła miał być z żelbetonowych filarów, a ściany między filarami miała wypełniać cegła. Książę metropolita zatwierdził ten projekt. Przyjął go także Urząd Architektury Miasta Krakowa.

Kamień węgielny pod nowy kościół został położony w 1937 roku. Duże ofiary pieniężne na budowę nowego kościoła złożyli pracownicy Borkowskiej Fabryki Sody Solvay. To głównie dzięki ich pomocy udało się wybudować kościół w stanie surowym w ciągu dwóch lat. Niestety w 1939 r. wojna przerwała prace przy budowie kościoła. Wielokrotnie odwiedzał to miejsce młody Karol Wojtyła, pracujący w pobliskiej fabryce sody Solvay. Pracował tam od lata 1941 roku do początku sierpnia 1944 roku.

zwycieska6

W czasie okupacji Niemcy w niedokończonym kościele urządzili magazyny. W 1946 roku, przy pomocy Komitetu Parafialnego przystąpiono do dalszych prac przy wykończeniu i urządzeniu wnętrza kościoła. Prace te udało się zakończyć w roku 1947, a za patronkę kościoła obrano Najświętszą Marię Pannę. Książę metropolita Adam Sapieha wyraził na to zgodę i podarował parafii dużą, piękną figurę Matki Bożej, którą otrzymał przed wojną od krakowskiego rzeźbiarza Konstantego Laszczki. Parafianie wraz z proboszczem zdecydowali, że figura stanie w ołtarzu głównym. Nadano jej tytuł Matki Bożej Zwycięskiej i postanowiono, że będzie ona główną patronką kościoła. Wezwanie to nawiązywało do zakończonej II wojny Światowej, jako zwycięstwo Marii nad złem.

zwycieska5

26 października 1975 świątynia została ponownie konsekrowana przez kardynała Karola Wojtyłę.

 

Architektura i wnętrze

Po schodkach, prowadzących od ulicy Zakopiańskiej wchodzimy do kościoła.

zwycieska1

 

Jest to budowla orientowana, czyli zwrócona ku wschodowi, jednonawowa, nakryta dwuspadowym dachem o konstrukcji żelbetonowej. Zamyka ją trójboczne prezbiterium. Ponad wejściem do świątyni, znajduje się modernistyczna rozeta wypełniona. Przed fasadą znajduje się wolno stojąca wieża-dzwonnica z ażurowym szczytem zwieńczonym geometrycznym ornamentem. Ciemne wnętrze prezbiterium i nawy rozświetlają witraże zaprojektowane przez Władysława Taranczewskiego.

zwycieska2

 

W ołtarzu głównym, posiadającym metaloplastyczną oprawę, zaprojektowanym przez Jana Budziłłę a wykonanym w 1978 przez Antoniego Oremusa, znajduje się kamienna figura Matki Bożej, dzieło rzeźbiarza Konstantego Laszczki z 1916 roku. Figurę tę podarował parafii metropolita krakowski Adam Sapieha.

Od strony południowej, przylega do kościoła kaplica świętego Józefa, urządzona w 1981 roku