Ulica Wiślna


Ulica Wiślna prowadzi od Rynku Głównego, od jego południowej strony, w kierunku Plant. Już, w czasie kiedy lokowano Kraków, w roku 1257, trakt ten był najkrótszą drogą prowadzącą nad Wisłę, dlatego to od samego początku określano ją  ulicą Wiślną. Ulica liczy obecnie 170 metrów. Wówczas, jedno z koryt, malowniczo meandrującej rzeki przebiegało tuz przy samych murach miasta. Te dzikie meandry i rozlewiska opanowano dopiero w połowie XIV wieku, gdy usypano groble pod Wzgórzem Wawelskim. Pamiątką, jaka pozostała po niesfornej wodzie zagrażającej miastu był pas mokradeł i stawów, tak zwany Żabikruk. Dodatkowo sytuacja ta naturalnie zabezpieczała miasto przed najazdami z tej strony. Z uwagi na bliskość wody za murami urządzono podmiejskie łaźnie.

wislna2

Ulicę zamykała Brama Wiślna. Była to jedna z siedmiu krakowskich bram obronnych obok floriańskiej, sławkowskiej, grodzkiej, mikołajskiej, rzeźniczej , szewskiej i nowej.Pierwsze wzmianki o bramie pochodzą z 1310 roku. Jej zadaniem było bronić tzw. Traktu Praskiego. Początkowo nie posiadała dużych rozmiarów. W XV wieku do bramy dobudowano ufortyfikowaną szyję. Brama nie ucierpiała w trakcie potopu szwedzkiego. Została wyburzona w XIX wieku. Za bramę odpowiedzialne były cechy ślusarzy i kotlarzy.

1

Dom nr 1. Kamienica Czeczotki.

Kamienica Czeczotki. Zabudowa powstała z połączenia dwóch wcześniejszych kamienic: Czeczotkowskiej i Szeflerowskiej. Pierwsza powstała w latach 1564- 1567 dla kupca sukiennego, rajcy krakowskiego Erazma Czeczotki. W listopadzie 1567 roku kamienica została zdemolowana przez żaków krakowskich. Był to odwet za współudział Czeczotki w morderstwie sądowym na magistrze Franciszku Wolskim. Po śmierci kupca budynek przeszedł w ręce jego spadkobierców. W 1608 roku budynek zakupił miecznik koronny, starosta chęciński Stanisław Branicki i nakazał przebudowę gmachu nadając mu pałacowy charakter. Później pałac przechodził przez ręce różnych rodów magnackich: Szyszkowskich, Ostrogskich i Radziwiłłów. Druga kamienica, od strony ulicy Wiślnej, powstała w połowie XVI wieku i przez większość swojego istnienie należała do krakowskich rodzin kupieckich. W 1787 roku oba domy zakupił Jakub Wodzicki i przed 1805 rokiem połączył w jedną całość. Gmach gruntownie przebudowano w latach 1897- 1900 według projektu Karola Scharocha. Wówczas powstał pierwszy w mieście budynek łączący w sobie wiele funkcji. Mieściła się tutaj słynna kawiarnia „Secesja”, dom towarowy, restauracja, instytut muzyczny i sale redutowe. W 1932 roku modernizacji podjął się Adolf Szyszko – Bohusz. Wówczas kamienica przybrała formę istniejącą do dziś. Wprowadzane zmiany były podyktowane przeznaczeniem budynku dla wiedeńskiego Towarzystwa Ubezpieczeniowego Feniks. Po jego upadku, w roku 1935, gmach przejęła Pocztowa Kasa Oszczędności. Po II wojnie światowej powstał tutaj dom towarowy, a później Galeria Centrum.

 2

Dom nr 2. Kamienica pod świętym Janem Kapistranem.

Dom określany bywał również jako Książęcy lub Podparty. Budynek, frontowy został wzniesiony w połowie XIV wieku i w kolejnym stuleciu rozbudowany o oficynę i skrzydło znajdujące się od strony ulicy Wiślnej. Wówczas otrzymał charakter pałacu miejskiego. Od samego początku należała do książąt Mazowieckich, stąd określenie „Książęca”. Pod koniec XV wieku tutaj stacjonowało poselstwo tureckie przybyłe do króla Jana Olbrachta. Wówczas Krakowianie po raz pierwszy zobaczyli konie czystej krwi arabskiej i, co bardziej wzbudziło ich ciekawość, zaprzęgi wielbłądów (1494). Zgodnie z tradycją, przed kamienicą miał głosić swe kazania przybyły z Włoch – późniejszy święty – Jan Kapistran. To pod jego wpływem dochodziło do nawróceń, pozbywania się majątków na rzecz Kościoła, zorganizowanie polskiej prowincji Bernardynów, a według niektórych- tumultów antyżydowskich. Postać świętego upamiętnia XVII wieczna figura umieszczona w narożu kamienicy. Zgodnie z inną legendą miał tu mieszkać mistrz i czarnoksiężnik Jan Twardowski. W roku 1788 dom zakupił i odnowił kupiec – Wincenty Laśkiewicz. Jego córka, słynna z niezwykłej urody, poślubiła młodego artystę- malarza i rzeźbiarza- Michała Skotnickiego. Po jego nagłej śmierci pochowała małżonka w kościele Santa Crocce we Florencji, zaś w katedrze wawelskiej, w kaplicy świętego Wawrzyńca ufundowała mu kopie pomnika nagrobnego wykonanego przez Stefana Ricci.

Kamienica pod koniec XIX wieku otrzymała formę pałacu palladiańskiego, nawiązując do innych domów w tej pierzei rynku. Parter stanowi cokół dla pilastrów biegnących przez dwie kolejne kondygnacje wspierających ostatnie piętro w formie gzymsu.

3

Dom nr 3.

Tutaj w dniu 17 kwietnia 1888 roku przyszedł na świat Józef Retinger, którego współcześni nazywali „kuzynem diabła”. Był synem adwokata, Józefa Stanisława Retingera, pochodzącego z niemieckiej rodziny przybyłej do Polski w XVII lub XVIII w. Po nagłej śmierci ojca chłopcem zaopiekował się Władysław Zamoyski. W roku 1906 rozpoczął studia na Sorbonie. W czasach II wojny światowej był doradcą politycznym gen. Sikorskiego i prawdopodobnie agentem wywiadu brytyjskiego. Towarzyszył mu również we wszystkich podróżach z wyjątkiem lotu, w którym Sikorski zginął. Jako emisariusz polityczny został zrzucony do kraju w nocy z 3 na 4 kwietnia 1944 na placówkę „Zegar”, 26 km na wschód od Warszawy; posługiwał się wówczas nazwiskiem Paisley oraz kryptonimami „Salamander” i „Brzoza”. Według Normana Daviesa przyleciał w celu oceny siły armii podziemnej i ugrupowań komunistycznych w wojennej Polsce i przekazania tych informacji bezpośrednio Brytyjczykom, dla których informacje polskiego rządu na emigracji, a także Sowietów nie były wystarczająco wiarygodne. Po wojnie był orędownikiem zjednoczenia Europy. Miał wolny wstęp zarówno na Downing Street 10, jak i do Białego Domu, był jednym z inicjatorów wielkiego szczytu europejskiego, który miał miejsce w Hadze w dniach 8-10 maja 1948. Z czasem zaangażował się w działalność na rzecz zacieśniania więzów transatlantyckich, zainicjował pierwsze spotkanie Grupy Bilderberg i aż do swej śmierci w 1960 roku pozostawał sekretarzem Grupy. W 1958 był nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.

4

Dom nr 4

5

Dom nr 5

W domu tym pracował krakowski społecznik Henryk Jordan. Pochodził z rodziny Jordanów z Zakliczyna. Naukę rozpoczął w Tarnopolu i kontynuował w Tarnowie. Egzamin dojrzałości złożył we włoskim Trieście, w tamtejszym języku. Podjął studia medyczne w Wiedniu i Berlinie. Pracował i zdobywał praktykę w Berlinie, Londynie i Stanach Zjednoczonych. Był profesorem ginekologii i położnictwa. W czasie pobytu w USA zetknął się ze szwedzką gimnastyką dla młodych kobiet i dziewcząt, tak zwanym systemem Linga, odtąd kultura fizyczna stała się jego pasją. Największym i najbardziej zapisanym w historii dziełem Jordana było założenie na krakowskich Błoniach (na wzór amerykański) w 1889 pierwszego w Europie publicznego ogrodu zabaw i gier ruchowych dla dzieci do lat 15, który nazwano Parkiem Miejskim imienia doktora Henryka Jordana. Powstał on na terenach po wystawie przemysłowej. W ogrodzie tym mieściły się rozmaite urządzenia sportowe: basen, 12 boisk – każde o innym przeznaczeniu, ścieżki zdrowia i wiele innych. W ogrodzie Jordana można było ćwiczyć lekkoatletykę i gimnastykę. W parku znajdowały się także sale do zajęć w razie niepogody, prysznice, szatnie, magazyny, a od roku 1906 warsztaty do prac ręcznych i poletka doświadczalne. Była również „Mleczarnia” służąca dożywianiu dzieci.

6

Dom nr 6 Kamienica Mohrów.

Obecny wygląd kamienicy jest rezultatem przebudowy po pożarze z 1850 roku. Nazwa odnosi się do wcześniejszych właścicieli – kupieckiej rodziny Mohrów. W wieki XIX dom miał szczęście do znakomitości Krakowa. Zamieszkiwały go najznamienitsi mieszkańcy słynące w całej dawnej Polsce. Stanisław Tarnowski, historyk literatury polskiej. Władysław Żeleński – kompozytor, autor opery „Goplana”, założyciel Krakowskiego Konserwatorium Muzycznego. Zygmunt Strojnowski, polski kompozytor, który większość życia spędził w Stanach Zjednoczonych. Wówczas dom należał do jego matki – Marii z Bogdańskich. Ona urządziła tu salon muzyczny, gdzie wybitni muzycy interpretowali utwory syna. Jego utwory skrzypcowe wykonywali między innymi. Paweł Kochański, George Enescu i Jacques Thibaud; wiolonczelowe – Pablo Casals, fortepianowe zaś Ignacy Jan Paderewski, Louis Diémer, Ignacy Friedman, Percy Grainger.

Później dom zajmował Jerzy Mycielski- mecenas Muzeum Narodowego i historyk Sztuki. Mieściła się tu również, w latach 1881- 1906, siedziba Towarzystwa Opieki nad Weteranami Powstania Listopadowego.

7

Dom nr 7.

Mieściła się tu niegdyś bursa Ubogich. Budynek bursy fundował w 1409 roku profesor teologii Jan Isner dla tak zwanych ubogich mistrzów. Kilka lat później bursę rozbudował Jan Długosz poprze połączenie z sąsiednim domem. W kolejnym, XVI stuleciu, królowa Anna Jagiellonka rozbudowała ten „internat”. To dzięki niej zaczęto budynek nazywać Bursą Jagiellońską. Gmach przetrwał do 1838 roku, kiedy to zaczęto go wyburzać. W wyniku wielu umów kupna- sprzedaży, pusta parcela trafiła w ręce rodziny Dębińskich. Dla nich to, architekt Wandalin Beringer postawił eklektyczny pałac. Z dawnej bursy pozostał jedynie późnorenesansowy pałac, pochodzący z drugiej połowy XVI wieku.

8

Dom nr 8.

W Kamienicy mieścił się pierwszy spółdzielczy sklep spożywczy prowadzony przez Robotnicze Stowarzyszenie Spożywcze „Naprzód”. Sklep został otwarty w roku 1908, zaś w roku 1958 upamiętniono ten fakt specjalna tablicą.

9

Dom nr 9.

10

Dom nr 10.

W latach 1898- 1917 mieszkał tutaj Leon Schiller. Urodził się w Krakowie 14 marca 1887 roku w Krakowie, pochodził z katolickiej rodziny austriackiej, która była nobilitowana jeszcze przez cesarzową Marię Teresę. Uczęszczał do pobliskiego Gimnazjum Świętej Anny. W życiu dorosłym zasłynął jako dramaturg, reżyser oraz scenarzysta spektakli teatralnych i słuchowisk radiowych. Do legendy przeszła jego interpretacja mickiewiczowskich „Dziadów”, wystawianych w Warszawie i Lwowie w 1934 roku. Więziony na Pawiaku i w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz Birkenau w związku z represjami po zastrzeleniu w marcu 1941 Igo Syma. Wykupiony z Auschwitz w maju tego roku przez siostrę, Annę Jackowską, za 12 tysięcy złotych za sprzedane klejnoty. Był oblatem benedyktyńskim. Otarł się również o politykę będąc posłem na sejm, najpierw z ramienia Polskiej Partii Robotniczej, a później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zmarł w Warszawie w 1954 roku.

11

Dom nr 11.

12

Dom nr 12. Pałac Biskupi

Te zabudowania to zachodnie skrzydło Pałacu Biskupiego, powstałego w drugiej połowie XVII wieku. Monumentalny portal pochodzący z przebudowy gmachu dokonany przez Giovanniego Gissleniego jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów ulicy Wiślnej. Jest on powtórzeniem portalu z ulicy Kanoniczej i z dziedzińca pałacowego. Ta część budynku jest nieodłącznie kojarzona z redakcją „Tygodnika Powszechnego”, działającą tu od 1945 roku oraz z osobą jego założyciela i wieloletniego redaktora naczelnego – Jerzego Turowicza. Ten wolnościowy, katolicki intelektualista założył pismo, które wzbudzało świadomość narodową w latach stalinowskich. Współpracował z katolickimi intelektualistami francuskimi. Jako redaktor naczelny gazety odmówił umieszczenia nekrologu Stalina w 8 numerze z 1953 roku, co spowodowało zamkniecie redakcji pisma. Reaktywowany periodyk działa do dziś i jest jednym z pism reprezentujących intelektualną stronę chrześcijaństwa.  W wieku XVIII mieściła się tutaj także drukarnia biskupa Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego.

Więcej o samym Pałacu biskupim czytaj: https://krakow-przewodnik.com.pl/krakowskie-zabytki/palac-biskupi/

13

Dom nr 13. Dawny Klasztor Norbertanek.

Kiedy w roku 1587 wojska arcyksięcia Maksymilian a Habsburga i hetmana koronnego Jana Zamoyskiego walczyły o Kraków, a tym samym miały przesądzić o nowym monarsze, wiele przedmieść ówczesnej stolicy zostało zniszczonych. Tak się stało, miedzy innymi, ze Zwierzyńcem, gdzie swój klasztor miały siostry norbertanki. Wówczas, znana z wielkiej energiczności Kseni Dorota Kątska poczęła starania o wybudowanie kościoła w obrębie murów miasta. Niestety wielu Krakowian nie dopuszczało do myśli takiego założenia, z uwagi na ilość klasztorów jakie już istniały. Jednak, dzięki staraniom biskupa Piotra Gębickiego przełożona zakupiła cztery parcele. Było to w roku 1636, zaś w 1643 kościół ;pod wezwaniem świętego Norberta był już konsekrowany. Od zachodu postawiono budynki klasztorne. Siostry przebywały tutaj do 1803 roku, kiedy to władze austriackie powrotem przeniosły je na Zwierzyniec. Część zabudowy przydzielono Uniwersytetowi Jagiellońskiemu na cele drukarni akademickiej, a do samego kościoła, w roku 1808, sprowadzono ojców bazylianów obrządku grekokatolickiego. Budynki klasztoru uległy płomieniom w czasie lipcowego pożaru z 1850 roku. Po tym fakcie świątynia została odrestaurowana, a budynki klasztorne, od strony ulicy Wiślnej otrzymały kolejną kondygnację. Wówczas w kościele stanął nowy ikonostas (1896), wykonany według projektu Tadeusza Stryjeńskiego, wewnątrz którego umieszczono ikony pędzla Władysława Rossowskiego podług szkiców samego Jana Matejki.

W roku 1947 świątynie przejęła Krakowska Kuria Arcybiskupia, przekazując ją w 1949 roku księżom Saletynom. Nadbudowane pod koniec XIX wieku drugie piętro klasztoru otrzymało, w latach 1965-1968, artykulację attyki w postaci arkadowych płycin. W 1998 roku świątynia powróciła w ręce Grekokatolików. W roku 1999 kościół odwiedził Jan Paweł II.