Pałac Larischa


Jest to jeden z najbardziej charakterystycznych budynków świeckich przy placu Wszystkich Świętych. Na rogu placu i ulicy Brackiej dostrzegamy monumentalny pałac barona Karola Larischa. Początków zabudowy w tym miejscu doszukać się już wieku XIV, kiedy to powstał dom narożny. W następny stuleciu powstały zabudowania sąsiadujące z nim, jeden budynek mieszkalny od ulicy Brackiej, drugi od strony dzisiejszego placu Wszystkich Świętych.

l5

Z początkiem lat czterdziestych XVIII stulecia dom narożny oraz dwie kamienice od strony ulicy Brackiej zakupił wojewoda bracławski- Stefan Jordan. W latach 1743- 1765 zabudowę scalono i przekształcono w barokowy pałac wedle projektu włoskiego architekta- Francesco Placidiego. Powstała barokowa zabudowa, której główną fasadę zorganizowano od ulicy Brackiej, umieszczając tam dwa portale wejściowe i monumentalną, reprezentacyjną, trójbiegową klatkę schodową. W roku 1790, niedokończony budynek zakupił książę Massalski.

Później właściciele budynku się zmieniali. Pałac należał kolejno do hrabiny Heleny Potockiej, Tadeusza Czackiego- kustosza zamku wawelskiego oraz Jacka Kluszewskiego- twórcy krakowskiej sceny teatralnej. Ostatni z wymienionych przekazał budynek Radzie Miasta, która przez krótki okres stworzyła tam swoją siedzibę, tym samym budynek nazywano „nowym ratuszem”. Sytuacja taka była spowodowana brakiem roztropności rajców krakowskich. Tworząc swoją Komisję Upiękniania Miasta, nakazali rozebrać budynek średniowiecznego ratusza, tracąc tym samym własną siedzibę.

l4

Kolejne zmiany nastały w roku 1815 kiedy budynek zakupił znany ówcześnie architekt Szczepan Humbert i zmienił fasadę na neoklasycystyczną. W roku 1833 nastąpiła kolejna zmiana właściciela. Nowym nabywcą stał się właściciel dóbr ziemskich, producent jedwabiu, współzałożyciel Krakowskiej Szkoły Rzemieślniczej, filantrop- baron Karol Larisch. Podobnie jak większość zabudowy w tym miejscu, tak i ten pałac został zniszczony przez płomienie pożaru w 1850 roku. Odbudowa zniszczonego gmachu trwała cztery lata i związana była z włączeniem do niej dwóch kolejnych kamienic od strony placu Wszystkich Świętych. Pałac odbudowano, ale nie miał on już nic wspólnego z barokową kompozycją Placcidiego, a tym bardziej, ze średniowieczną zabudową mieszczańską. Powstał monumentalny budynek w stylu neobaroku autorstwa Pawła Barańskiego. W 1854 roku Larisch podarował pałac miastu, od tego czasu stracił on funkcje mieszkalne stając się budynkiem użyteczności publicznej. Najpierw, w latach 1854-1871, siedzibę miało tutaj Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. To właśnie w pałacu Larischa czasowo eksponowano zbiory Dąbskich z Wojnicza (obrazy, ryciny, monety, medale), które wraz z biblioteką zostały w roku 1845 przekazane w depozyt powstałemu wówczas w Krakowie Towarzystwu Przyjaciół Sztuk Pięknych. Po ekspozycji w Krakowie, kolekcja przeniesiona została w roku 1903 do Rzeszowa.

W latach późniejszych w dawnej rezydencji mieściło się pierwsze krakowskie Seminarium Nauczycielskie i Szkoła Ćwiczeń. Przez pewien czas właścicielką pałacu była także hr. Maria Potocka

l2

Od 1895 roku budynek wynajmowała rada miasta, nie mieszcząc się ze wszystkimi wydziałami w sąsiadującym pałacu Wielopolskich. Jednak dopiero w 1903 roku zaadaptowano gmach na biura wydziałów skarbowego, ekonomicznego i przemysłowego oraz Rady Szkolnej Okręgowej, W 1913 roku gmina wykupiła budynek na własność. Trzy lata później kilku artystów z Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana zaprojektowało wyposażenie wnętrz dla wprowadzającego się tu prezydenta miasta, Juliusza Lea. Po śmierci Lea w 1918 roku pałac dalej służył jako mieszkanie prezydenckie, aż do 1939 roku. Po wojnie  otworzono tu  czytelnię  Miejskiej Biblioteki Publicznej  i  Urząd  Stanu Cywilnego. Obecnie w pałacu Karola Larischa mieści się instytut prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego

Wygląd jaki obecnie możemy zobaczyć to testament XIXwiecznej architektury historyzującej. Okazałe, bliźniacze, portale wejściowe prowadzą od ulicy Brackiej i placu Wszystkich świętych. Fasada, wbrew założeniom Placcidiego została umieszczona od placu Wszystkich Świętych. Monumentalny portal wkomponowany w centralnie położony ryzalit dźwiga piano nobile pierwszego piętra. Całość budynku wieńczy attyka, w której części środkowej widać dwie terakotowe figury.